Kalapieren euskal hauteskunde kanpaina eta programei buruzko balorazioa

Euskal hauteskunde autonomikoen kanpainak eman duenaren jarraipena egin dugu Kalapien, eta arreta berezia jarri dugu mugikortasun aktiboaren sustapenarekin lotutako proposamenetan. Alde horretatik, aldez aurreko argitalpen batean, alderdi nagusiek mugikortasun aktiboaren arloan egindako proposamenak atera ditugu (Euskal hauteskunde autonomikoetako hauteskunde-programetan mugikortasun aktiboa sustatzeko proposamenak). Elkartetik ez dugu honekin bakarrik geratu nahi eta balorazio txiki bat egin nahiko genuke kanpaina honetan oinezko eta bizikletazko mugikortasunak izan duen tokiari buruz.

Europar Batasunak aspalditik aitortzen du bizikletaren funtsezko papera duela, mugikortasun aktiboa eta iraunkorra bultzatzeko ardatz nagusietako bat den aldetik. Europako Parlamentuak 2023ko maiatzean onartutako Hiri Mugikortasunaren Esparruak honako hau aitortzen du: “mugikortasun aktiboa irtenbide baliotsua, eraginkorra eta irisgarria da gertuko joan-etorrietarako eta etxebizitzaren eta lanaren arteko joan-etorrietarako […], eta modu eraginkorrean lagun dezake hemendik 2050era bitartean neutraltasun klimatikoa lortzen, bai eta garraioaren deskarbonizazioan eta emisioen, kutsadura atmosferikoaren eta auto pilaketen murriztan ere; horregatik, hiri-mugikortasuneko edozein garraio-esparrutan sustatu behar da, garraio-irtenbide eskuragarriak, irisgarriak eta iraunkorrak bermatzeko”. Hala ere, ibilgailuen elektrifikazioari emandako garrantziaren aurrean, alderdi politiko nagusien hauteskunde-programetan mugikortasun aktiboaren aipamenak oso urriak direla ikusi dugu. Eta hori, nahiz eta frogatuta dagoen mugikortasun aktiboa dela seguruena, jasangarriena eta osasungarriena, eta, beraz, erakundeek lehentasunez sustatu beharko luketena. Segurua; izan ere, joan-etorri aktibo gehiago izateak zirkulazioan dauden autoak murriztea eta istripu-tasa txikiagoa izatea esan nahi du. Jasangarria, bizikletaz ibiltzeak edo ibiltzeak beste edozein garraiobidek (auto elektrikoak barne) baino emisio gutxiago eragiten dituelako. Eta osasungarria, mugikortasun aktibo batek sedentarismoa gutxitzea dakarrelako, eta horrek gaixotasun kardiobaskularrak, minbizia edo diabetesa agertzea saihesten duelako. Gainera, auto gutxiago dituztenez, herritarrek aire garbiagoa izan dezakete eta airearen kalitate txarrak eragiten dituen osasun-arazoak ekidin daitezke.

Aipatutako gai hauek eragin zuzena dute kanpainan eztabaidagai nagusietako bat izaten ari den gaietako batean. Zehazki, Osakidetzaz eta osasun publikoaren kudeaketaz ari gara. Bizikletak, elementu desberdin asko ukitzean, hala nola segurtasuna, airearen kalitatea, bizitza aktiboa, eta abar, aktiboki laguntzen du gaixotasunen prebentzioan eta osasun orokorraren hobekuntzan, horrela osasun publikoaren lan-karga murriztuz. 2015ean Herbehereetan egindako azterlan baten arabera, urtean 19.000 milioi euro (herrialdeko BPGren % 3) izango ziren herrialdeko biztanleen osasunean bizikleta erabiltzeak eragindako onurak.

Halaber, aipatu nahi dugu bidegorriak diseinatzeko irizpideak bateratzeko eta hobetzeko proposamen baten falta sumatzen dugula; izan ere, askotan ikusten dugu ez direla betetzen diseinu-eskuliburuek gomendatutako gutxienekoak, eta udal edo lurralde bakoitzak diseinu-irizpide partikularrak jarraitzen dituela, gabezia asko dituen azpiegitura bat sortuz. Azpiegitura on bat funtsezkoa da oinez edo bizikletaz egiten diren joan-etorriak erakargarriagoak eta seguruagoak izan daitezen. Garapenerako asmo handiagoko planak ere falta dira, aurrekontu-partidak esleituta, eta horien kudeaketa-sistemak hobetzea (proiektu/gauzatze horien lidergoa).

Esandako guztiaren ondorioz, mugikortasun aktiboari eman zaion garrantzia eskasa dela uste dugu, eta alderdi politiko nagusiei beren programa eta politiketan merezi duten garrantzia emateko eskatzen diegu. Era berean, klima-erronkaz eta ingurumenaren zaintzaz sentsibilizatutako elkarte gisa, eztabaida eta diskurtso politikoetan ingurumen-gaiak gehiago agertzea eskatu nahi dugu, Europako lehentasunekin eta inguruko beste herrialde batzuetan gertatzen ari diren eztabaidekin bat eginez.